Bu yaz başından bu yana Avrupa’nın güneyi ve özellikle de Portekiz ve İspanya oldukça sıcak günler geçiriyor. Bu sıcak hava dalgaları da azalıp sakinleşecekmiş gibi durmuyor pek.&nbsp;Nedir peki bu sıcak hava dalgalarının sebebi?En basitinden başlayalım isterseniz: Yaz mevsimindeyiz. Portekiz, İspanya, Fransa’nın güneyi ve İtalya hep Akdeniz ikliminin görüldüğü yerler. Akdeniz iklimini lisede öğrenmiştik, yazları sıcak ve kurak, kışları serin ve yağışlı. O bölgelerin zaten sıcak olmasını bekliyoruz, dolayısıyla özel bir problem yok. Bazı seneler diğer senelerden daha sıcaktır, bu da o daha sıcak olan senelerden bir tanesi sadece.Sıcak olmasını anladık da İngiltere, Fransa, Almanya, Portekiz ve İspanya’da birçok sıcaklık rekoru kırıldı,&nbsp;bu senenin özelliği ne peki?&nbsp;Kömür, petrol ve doğal gaz yaktıkça atmosfere karbondioksit gazı salıyoruz. Karbondioksit de atmosferin daha fazla ısınmasına yol açıyor. Atmosfer ısındıkça biz de her sene biraz daha fazla sıcaklık rekorları görüyoruz. Artık bu sıcaklık rekorlarına alışmamız lazım.Tamam da, Türkiye ve Yunanistan’da aşırı sıcaklar yokken İngiltere, İspanya ve Portekiz yanıyor.&nbsp;Her taraf neden sıcaklık rekorları kırmıyor? Yeryüzü son senelerde biraz beklenmedik bir durum yaşıyor. Pasifik Okyanusunun güney yarısındaki suların yüzey sıcaklığı ile ilgili bir durum bu. Şili ve Peru açıklarındaki yüzey sularının normalden sıcak olduğu duruma&nbsp;El Nino,&nbsp;normalden soğuk olduğu duruma da&nbsp;La Nina adı verilir. Pasifik Okyanusu yeryüzünün en büyük su kütlesidir. Sıcaklığı birkaç derece değiştiği zaman bu tüm gezegenin iklimine büyük bir etki yapar. El Nino görülen senelerde dünyanın ortalama sıcaklığı beklenenden yüksek, La Nina görülen senelerde de beklenenden düşüktür.Yani şu anda El Nino yaşıyoruz?&nbsp;Hayır, aslında garip olan da bu. Son 3 senedir bitmeyen bir La Nina yaşıyoruz. La Nina yaşandığı için de yeryüzünün ortalama sıcaklığı beklenenden biraz daha düşük. En son kuvvetli El Nino yaşanan sene 2016 idi ve 2016 tarihte yaşadığımız en sıcak sene oldu. 2020, 2021 ve 2022 La Nina ve hatta kuvvetli La Nina yaşanan senelerdi ve dolayısıyla en sıcak sene olmadılar.Pasifik’teki durum El Nino’ya döndüğünde çok daha yüksek sıcaklıklar mı göreceğiz? Ne yazık ki öyle. Kuvvetli El Nino görülen her sene artık en sıcak sene olmaya adaydır. Atmosfere saldığımız karbondioksit zaten atmosferi ısıtıyor. Bunun üzerine bir de doğal bir değişkenlik olan El Nino bindiğinde sıcaklık rekorları kaçınılmaz oluyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/6/4/1659041567571.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.91" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Gene de bu İngiltere, İspanya ve Portekiz’de neden sıcaklık rekorları kırıldığını açıklamıyor. Madem en sıcak senede değiliz, neden o zaman bazı bölgelerde sıcaklık rekorları kırılıyor? Yaşadığımız olaya tam da bu nedenle küresel ısınma yerine iklim değişikliği demeye çalışıyoruz. Hatta sorun artık kriz boyutuna ulaştığından iklim krizi en uygun terim oluyor.&nbsp;Küresel ısınma her yerin aynı anda ısındığı gibi bir çağrışım yaratıyor. Oysa ortalama sıcaklık artsa da her zaman her yer aynı ölçüde ısınmıyor. Mesela La Nina dönemlerinde Pasifik Okyanusu’nun Amerika tarafı daha serinlerken Avustralya tarafı da daha sıcak ve yağışlı oluyor. Bu nedenle son birkaç senede Avustralya’nın doğu kıyısından orman yangınlarındansa sel haberleri almaya başladık. Benzer şekilde La Nina Avrupa’nın güneybatı bölgelerinin daha sıcak ve kurak olmasına, buna karşılık da yurdumuzun dönemsel olarak nispeten daha çok yağış almasına yol açıyor. Bundan dolayı İspanya ve Portekiz hem çok sıcak hem de kurak bir dönem yaşıyor ve bu yazı da böyle geçirecekler gibi.&nbsp;Biraz bilimsel olarak anlatacak olursak Atlantik Okyanusunun ortasındaki bir yüksek basınç sistemi İspanya ve Portekiz’e yağış gelmesini engelliyor ve havanın sıcak olmasını sağlıyor. Bu yüksek basınç sistemi biraz kuzeye doğru yayıldığında ise İngiltere aynı durumla karşı karşıya kaldı ne yazık ki.Sonuçta, Türkiye’yi etkileyen bir durum yok mu?&nbsp;Bizi etkileyen durum İspanya ve Portekiz ile kıyaslandığında daha genel aslında. Biz okyanuslardan oldukça içeride kaldığımızdan bu olayların bize olan etkisi daha dolaylı yoldan hissediliyor. Bu sene ülkemiz ortalamalara daha yakın bir yaz geçiriyor ve geçirmeye de muhtemelen devam edecek. Ancak gene de geçmiş yıllar ortalamalarının üzerinde sıcaklık ve altında yağış göreceğiz önümüzdeki üç ay içerisinde. Yalnız bu sıcaklıklar İspanya ve Portekiz’de görüldüğü gibi rekor kıracak seviyede olmayacak çoğu yerde.

Dünyahali

Artık bu sıcaklık rekorlarına alışmamız lazım.

Avrupa Birden Niye Isındı?

İklim değişikliği hayatımızı birçok yönden birden etkiliyor. Ancak bu yaz itibarıyla İngiltere’de dahi 40°C’ye ulaşan yüksek hava sıcaklıkları, bu etkinin belki de en doğrudan hissedilen yönü. Tabii sıcak yaz günleri, sıcak yaz gecelerini de beraberinde getiriyor. Akdeniz ikliminden alışkın olduğumuz üzere sıcaklıkların geceleri 20 derecenin üzerinde seyretmesi, uykuya dalmayı zorlaştırmanın yanı sıra uykumuzun kalitesini de olumsuz yönde etkiliyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uyku döngüsü</h2>Uyku döngüsü dört aşamadan oluşuyor: Uyanıklık, hafif uyku, derin uyku ve REM uykusu. Döngü yaklaşık 90 dakika sürüyor ve gecede dört ila 6 kere tekrar ediyor. Derin uyku safhası ise özellikle önem taşıyor. Bu safha hem nefes alış verişimiz ile beyin aktivitemizin en düşük olduğu, hem de uzun dönem hafızamızın pekiştiği ve gerçekten dinlendiğimiz safha. Ne yazık ki ortam sıcaklığından en fazla etkilenen safha da bu safha.Bir yetişkin için ideal yatak odası sıcaklığı 15 ila 19 derece arası olarak kaydediliyor. Hava karardıktan sonra beynimiz tarafından salgılanan <a fr-original-style="" href="https://bit.ly/3PqiAhY" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">melatonin hormonu</a> aynı zamanda biyolojik saatimizi de kuruyor: El ve ayaklarımızdaki damarları genişleterek bu geniş yüzeyler vasıtasıyla vücut sıcaklığımızı 1 derece civarında düşürüp uykuya dalışımızı kolaylaştırıyor. Ancak oda sıcaklığı çok yüksekse bu süreç bölünüyor ve derin uykuya geçişimiz de zora giriyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/6/0/1658099034216.gif" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="bunaltıcı sıcaklıklar" ratio="2.43" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Gfycat üzerinden<a fr-original-style="" href="https://bit.ly/3ISoera" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Uzmanlara göre</a> tekrar eden uyku eksikliği bilişsel kabiliyetimizi kısıtlayarak hem karar verme yeteneğimizi ve performansımızı olumsuz yönde etkiliyor hem de ruh halimizi daha dengesiz kılıyor. Bu da yoğun dikkat gerektiren ya da stresli iş kollarında çalışan kişilerin hata yapmaya daha açık hâle gelmesi anlamı taşıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uyku borcu</h2>Yetişkinler için tavsiye edilen günlük asgari 7 saatlik uykunun düzenli olarak alınamaması <a fr-original-style="" href="https://www.cdc.gov/bloodpressure/sleep.htm" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kalp rahatsızlıkları</a>, <a fr-original-style="" href="https://bit.ly/3PzQpND" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">obezite ve tip 2 diyabetin</a> de aralarında bulunduğu bir dizi sağlık sorunuyla ilişkilendiriliyor. Ortaya çıkan “uyku borcu”nu her ne kadar hafta sonları fazladan uyuyarak kapatmaya çalışsak da, bu alışkanlık maalesef uykuyu günü gününe almanın yerini tutmuyor.Yakın zamanda yayımlanan <a fr-original-style="" href="https://bit.ly/3aOt6Rt" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir araştırmanın</a> sonuçlarına göre, artan sıcaklıklar nedeniyle dünya genelinde kişi başına düşen uyku kaybı, 2010 itibarıyla yılda 44 saate ulaşmış durumda. Kaybın bu yüzyılın sonuna dek 50 saate ulaşması bekleniyor. Bu durum sadece yükselen hava sıcaklıklarına bağlı olarak yılda&nbsp;en az 10 gün fazladan uykusuz kaldığımız&nbsp;anlamına geliyor.Aynı araştırmanın sonuçlarına göre, sıcak iklimlerde yaşayanlar soğuk iklimlerde yaşayanlara kıyasla 1 derece bir sıcaklık artışından daha fazla etkileniyor. Yine araştırmanın sonuçlarına göre kadınlar ve yaşlılar da sıcaklık artışından daha fazla etkileniyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki ya çözüm?</h2>Sorunun çözümü için tek bir reçete yok, ancak vantilatör ve klima kullanmak etkili bir yöntem olarak öne çıkıyor. Pike benzeri daha ince örtüler kullanmak (ya da hiç örtü kullanmamak) da bir seçenek. Uzmanlar yatmadan önce elleri ve ayakları (kararında olmak şartıyla) soğuk suyla yıkamanın da vücut sıcaklığını düşürmede ve uykuya dalmayı kolaylaştırmada etkili olduğunu ifade ediyor.&nbsp;Daha az bilinen yöntemlerse yatak odasında ısı üreten elektrikli cihazlar (örneğin bir masaüstü bilgisayar) bulundurmamak, odanın serin kalması için gün içerisinde perdeleri örtülü tutmak ve günlük su tüketimini artırmak olarak öne çıkıyor.<a fr-original-style="" href="https://www.wired.com/story/sleep-disruption-heat-wave/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İyi uykular</a>!

Akdeniz iklimi ile ilgili hikayeler